journal intime #99

jt99 – la possibilité vicariante de la logique du montrable – HOUT

in de evolutieleer spreken we van geografische vicariantie of allopatrische soortvorming wanneer een geografische scheiding een bevolking van een soort plots geografische scheidt van haar soortgenoten zodat de beide groepen zich onafhankelijk van elkaar anders gaan ontwikkelen. een vicariant is dan een taxon (soort) als resultaat van dat proces.

de term ‘vicariantie’ werd blijkbaar ook door sommige vroege euh neurologen gebruikt, het soort dat dierenbreinen selectief ging verminken om te zien wat het dier dan nog kon. vicariantie was dan het alternatief voor de stricte localisatietheorie die ervan uitging dat het brein redundante massa had waarin het een soort back-up maakte voor het geval er beschadigingen optraden. neen, ik verzin dit niet het staat hier uitgelegd.
de ‘vicariationisten’ dachten dat het brein eender waar in de redundante massa een beschadigde functie kon herinrichten. maar ook nu nog gaat deze discussie omtrent de localisatie van breinfuncties verder en duikt de term daar nog op.

de term ‘vicariatie’ (zonder ‘n’) wordt dan weer gebruikt in de alternatieve natuurgeneeskunde waarmee men daar wil aangeven dat de ene ziekte, wanneer onderdrukt door behandeling, een andere ziekte kan veroorzaken: bij toxiciteit zoekt het lichaam een uitweg door bv. fistelvorming, maar als men die symptomatisch gaat behandelen kan de huidziekte later via ‘progressieve vicariatie’ terugkeren, zie bv. deze uiteenzetting daarover

Jean Oury gebruikt de term om te suggereren dat de ethetische creativiteit een ‘vicariante’ functie kan hebben om de onmogelijkheid van talige communicatie op te vangen, met het geval Wölfli als bekendste voorbeeld

J’ avais parlé à ce propos d’un processus de vicariance. La vicariance est une suppléance fonctionnelle; par exemple, si un rein est défaillant, si même on doit l’enlever, l’autre rein fonctionne bien plus qu’avant. C’est par analogie avec ce processus biologique de vicariance j’ avais émis l’hypothèse que, dans la schizophrénie, un processus de création esthétique peut avoir cette fonction. Il peut en résulter le Sujet découvre un niveau d ‘existence bien plus original: il se met: à peindre, à faire de la sculpture, à écrire …

[OURY 1989, p.131]

ik heb naar de verschillende manieren waarop de term gebezigd wordt wat willen opzoeken omdat al deze elementen in de ‘enforme’, de ‘Gestaltung’ van Oury’s kijk op het creatieve en de schizofrenie duidelijk meespelen. zo heeft hij het ook over de schizofrenie als een genezingsproces waarbij de persoonlijkheid zich net via deze vicariante functie in het creatieve veld plots spectaculair weet te herstellen: er is een vicariant ‘Sujet’ geëmergeerd in de creatieve arbeid.

dat verklaart ook volgens Oury waarom sommige schizofrenen die creativiteit even compulsief beoefenen, als de eerste de beste ‘gedreven’ kunstenaar. dat is bijna een platitude, vind ik, dat een ‘echte’ ‘kunstenaar’ ook gewoon waanzinnig is. ik draag mijn waanzin dan ook als een kwaliteitslabel, een trots en onontvreemdbaar want uniek bezit en ik maak er ook geen geheim van dat mocht ik niet meer kunnen/mogen verder doen met mijn creatieve ‘werk’ (dat tevens een genieten is, een jouissance) dat ik dan binnen de kortste keren totaal krankjorum zou worden, dat ik effectief zou doordraaien en tot gewelddaden zou overgaan, tegen mijzelf dan, want ik sla enkel vliegen dood. hoewel katten best ook een ommetje maken als ik een kwade dag heb. zeker nu ik zelf de ‘uitweg’ van de verslaving afgesloten heb, dat was vroeger mijn uitweg uit de verstikkende ‘normopathie’ .

want dit valt voor mij niet te ontkennen: er is wat ‘Trieb’ betreft geen enkel gebeurlijk verschil is tussen de gedrevenheid van de maatschappelijk toch nog steeds wat aanzien genietende en alleszins ‘aanvaarde’ ‘kunstenaar’ en het creatieve gedrag van menig als waanzinnig weggezette lijdende. we hebben het allemaal even erg ‘vlaggen’.

Aan het eind van zijn betoog op 2 maart 1988 komt Oury terug op het geval Schreber (ik zou het – maak geen vergissing – hier in dezelfde bewoordingen kunnen hebben over het geval ‘Van Gogh’ of ‘het geval Réquichot’ of ‘het Vekemans’, hoor); hij betreurt daar dat Schreber van zijn vader niet had mogen tekenen, en dat hij anders misschien wel zo een vicariante uitweg uit de ziekte zou gevonden hebben. dat is nu net wat ik met de techniek van de asemische lezing wil aantonen: dat je daar dus geen creatieve ‘ervaring’ voor nodig hebt, ik heb al mensen die van zichzelf vinden dat ze ‘niks creatief’ zijn met deze techniek zien verbaasd staan van de schoonheid die er uit hen kwam.

maar Oury weet dat zelf best ook wel, want helemaal op het einde heeft hij het op die dag over de ‘Gelassenheit‘ zoals je die blijkbaar bij Heidegger kan terugvinden, dat je mensen de ruimte moet geven en niet jouw visie [op creativiteit] opdringen en over de nood aan een ‘jachère‘, een plek braakland, overgelaten aan zon wind en regen want daar groeit geen ‘mauvais herbe’ op, onkruid vergaat immers niet omdat het niet bestaat.

vandaag was ook de dag dat ik de techniek van het aanmaken van een geste binnen een bepaalde corridor voor het eerst wou uitbreiden tot het uitdrukken van de gedachte aan een persoon, zoals ik die in mijn brein meen te (kunnen) evoceren. hier is de geste die bij mij emergeert als ik aan Bernard Réquichot denk (ik heb de uitspraak niet opgenomen, dus geen audio, sorry).